W kontekście wdrażania KSeF, czyli Krajowego Systemu e-Faktur, wielu przedsiębiorców zastanawia się, czy i w jakim zakresie nowe przepisy obejmują faktury wystawiane konsumentom – osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. W artykule poniżej omawiamy główne aspekty prawne i praktyczne, wyjaśniając, jak wygląda kwestia dokumentowania sprzedaży na rzecz klientów indywidualnych w obliczu nadchodzących zmian w systemie e-Faktur.
Czym jest KSeF i dlaczego go wprowadzono?
Krajowy System e-Faktur to centralna platforma, którą Ministerstwo Finansów wprowadza w celu:
- ujednolicenia formy faktur (zastąpienia papieru i PDF-ów ustrukturyzowanym formatem XML),
- przyspieszenia obiegu dokumentów i kontroli podatkowych,
- ograniczenia nadużyć w rozliczaniu VAT.
Docelowo wszyscy przedsiębiorcy wystawiający faktury mają je rejestrować w KSeF, co pozwoli na natychmiastową walidację strukturalną i archiwizację dokumentu. Dzięki temu organy podatkowe zyskają szybki wgląd w bieżące transakcje.
Kogo dotyczy obowiązek korzystania z KSeF?
Zgodnie z nowelizacją przepisów o VAT, obowiązkowy wymóg wystawiania faktur w formacie XML i przesyłania ich do KSeF wejdzie w życie etapowo:
- od 1 lutego 2026 r. – dla przedsiębiorstw o dużych obrotach (powyżej 200 mln zł wraz z podatkiem w 2025 r.),
- od 1 kwietnia 2026 r. – dla pozostałych podatników.
Przepisy wskazują, że KSeF ma obejmować wszystkie faktury ustawowo wymagające dokumentowania sprzedaży, jednak kluczowa pozostaje definicja „faktury” w ustawie o VAT. Zasadniczo chodzi o sytuacje, w których sprzedawca jest podatnikiem VAT (czynnym lub zwolnionym) i dokonuje dostawy towarów bądź świadczy usługi w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług.
Jak wyglądają zasady wystawiania faktur dla osób fizycznych?
Sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. „konsumentów”) zazwyczaj jest dokumentowana:
- paragonem fiskalnym – jeżeli sprzedawca ma obowiązek korzystania z kasy fiskalnej,
- fakturą – o ile konsument wyraźnie o to poprosi lub przepisy tego wymagają (np. w określonych branżach).
- w innych sytuacjach (np. sprzedaż wysyłkowa, drobna działalność) – ustawa nie zawsze nakazuje wystawiać faktury, jednak sprzedawca może to zrobić na prośbę klienta.
Podstawą do wystawienia faktury jest wyraźne żądanie kupującego (konsumenta) w określonym terminie. Z punktu widzenia przepisów, faktury dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej funkcjonują tak samo, jak faktury B2B (pomiędzy firmami), ale różnią się zakresem danych (np. nie wpisuje się NIP-u nabywcy, bo klient nie jest podatnikiem VAT).
Czy faktury na rzecz konsumentów musi się rejestrować w KSeF?
Co do zasady, jeśli zgodnie z prawem należy wystawić fakturę (na żądanie klienta indywidualnego czy z innego powodu), to po wejściu w życie obligatoryjnego stosowania KSeF dokument ten także powinien być przesłany do systemu w formacie XML. Nowe przepisy nie rozróżniają wprost, że faktury B2B (dla firm) są obowiązkowo rejestrowane, a B2C (dla osób fizycznych) już nie – kluczowe jest to, czy w świetle ustawy o VAT powstał obowiązek sporządzenia faktury.
Jednak w praktyce:
- Jeśli konsument nie poprosi o fakturę, a sprzedaż jest ewidencjonowana paragonem fiskalnym, to KSeF w ogóle nie wchodzi w grę.
- Jeśli konsument zażąda faktury, to przedsiębiorca – będąc podatnikiem VAT – musi ją wystawić, a w momencie obowiązywania przepisów o e-Fakturach ustrukturyzowanych (KSeF), powinien przeprowadzić proces wystawienia w systemie.
Zatem w dużej liczbie przypadków (zwłaszcza w handlu detalicznym, gastronomii czy usługach skierowanych do konsumentów) faktury nie są wystawiane, bo klienci z reguły nie proszą o takie dokumenty. Jeżeli jednak konsument zażąda faktury, z punktu widzenia ustawy – musi być ona zarejestrowana w KSeF.
Potencjalne wyłączenia i wątpliwości
Trwają jeszcze prace nad szczegółami legislacyjnymi, rozporządzeniami wykonawczymi oraz docelowymi regulacjami technicznymi. W ramach tych konsultacji:
- Mogą pojawić się szczególne kategorie faktur wyłączonych z obowiązku rejestracji w KSeF (np. bilety, dokumenty kasowe).
- Są dyskutowane uproszczone formy ewidencji sprzedaży do konsumentów (chociaż obowiązujące przepisy nie wskazują na automatyczne wyłączenia całej sprzedaży B2C z KSeF).
- Aktualnie jednak żaden oficjalny dokument nie zwalnia z obowiązku wystawienia faktury w KSeF, jeśli ustawa wymaga wystawienia faktury na rzecz osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą.
Ostateczne brzmienie przepisów wyjaśni, czy pewne branże lub typy sprzedaży dla konsumentów zostaną trwale wyłączone. Niemniej podstawowa zasada brzmi: faktura (choćby na rzecz konsumenta) = e-Faktura w KSeF, gdy obowiązek stanie się powszechny.
Kwestie praktyczne – co zmienia się w codziennej obsłudze klientów indywidualnych?
Dla przedsiębiorców prowadzących duży obrót z konsumentami (np. e-commerce B2C), kluczowe jest:
- Zrozumienie, że faktury wystawiane klientom indywidualnym (na żądanie) również będą musiały przechodzić przez KSeF w formacie XML.
- Integracja systemu – jeśli sklep internetowy automatycznie generuje faktury PDF, konieczna będzie modernizacja oprogramowania, aby plik XML zgodny z wymogami Ministerstwa Finansów trafiał do systemu e-Faktur.
- Obsługa paragonu – w przypadku konsumentów, którzy nie proszą o fakturę, sprzedaż będzie nadal dokumentowana głównie paragonem fiskalnym. Jednak jeśli klient (np. robiący zakupy w e-sklepie) wystąpi o fakturę, firma musi wystawić ją w KSeF.
W praktyce ujednolici to formę obrotu – niezależnie od tego, czy chodzi o sprzedaż B2B, czy B2C, wystawione dokumenty będą musiały być rejestrowane w jednym, scentralizowanym systemie.
Najczęściej zadawane pytania
- Czy KSeF oznacza, że do każdego paragonu dla konsumenta trzeba będzie wystawiać fakturę XML?
Nie. Fakturę wystawia się wyłącznie w sytuacjach przewidzianych przepisami (np. na żądanie klienta w terminie do 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym miała miejsce transakcja). Sam paragon fiskalny w większości transakcji B2C wystarcza do udokumentowania sprzedaży. - Czy jeśli prowadzę tylko sprzedaż na rzecz konsumentów i nie wystawiam faktur, KSeF mnie nie dotyczy?
Jeśli nigdy nie wystawiasz faktur (a przepisy nie nakładają takiego obowiązku), to faktycznie – nie będziesz musiał korzystać z KSeF. W momencie, gdy klient poprosi o fakturę, musisz założyć możliwość wystawienia jej w systemie e-Faktur. - Czy klient indywidualny ma dostęp do wystawionej dla siebie faktury w KSeF?
W świetle dotychczasowych informacji, konsument nie ma bezpośrednio nadanego konta w KSeF, ponieważ nie jest podatnikiem VAT. Udostępnianie faktury konsumentowi zależy od tego, czy przedsiębiorca prześle mu dodatkowo wersję poglądową (np. PDF) lub wyda ją w innej formie. Ministerstwo Finansów rozważa rozwiązania ułatwiające dostęp dla osób niebędących podatnikami, ale obecnie nie ma w pełni uregulowanego mechanizmu. - Czy KSeF zmienia przepisy o kasach fiskalnych?
Nie, system e-Faktur nie zastępuje obowiązku ewidencjonowania sprzedaży w kasie fiskalnej, tam gdzie jest on przewidziany. Może jedynie stanowić dodatkową platformę do wystawiania faktur na życzenie klienta.
Podsumowanie
Czy KSeF obejmuje faktury wystawiane dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej?
Zasadniczo tak, jeżeli:
- zgodnie z przepisami należy wystawić fakturę (np. na żądanie klienta lub z innych przyczyn),
- przedsiębiorca jest podatnikiem VAT zobowiązanym do dokumentowania sprzedaży fakturą,
- po wejściu w życie powszechnego obowiązku (1 lutego lub 1 kwietnia 2026 r.) jedyna dopuszczalna forma wystawienia dokumentu to e-Faktura ustrukturyzowana przesłana do KSeF.
W efekcie, w przypadku transakcji z konsumentami tylko paragon fiskalny w zdecydowanej większości sprzedaży B2C będzie nadal wystarczający, ale jeśli konsument wyraźnie zażąda faktury, po terminie obowiązkowego wdrożenia systemu dokument taki musi zostać zarejestrowany w KSeF. Oznacza to, że przedsiębiorcy powinni uwzględnić tę sytuację w swoich procedurach, przystosowując oprogramowanie i obsługę księgową do nowej rzeczywistości cyfrowego fakturowania.
